Leki na otyłość vs dieta redukcyjna – co jest skuteczniejsze?

Obecnie w świecie leczenia choroby otyłościowej panuje era farmakoterapii. Ciągły postęp w tej materii sprawia, że dysponujemy coraz skuteczniejszymi metodami leczenia otyłości – jednak czy klasyczna dieta redukcyjna nie jest skuteczniejszą metodą? Dowiesz się z artykułu!

Leki zarejestrowane w Polsce do leczenia otyłości

Obecnie na terenie Unii Europejskiej dostępnych jest 5 leków zarejestrowanych przez Europejską Agencję Leków (EMA) do leczenia choroby otyłościowej:

• Orlistat
• Preparat złożony z chlorowodorku naltreksonu i chlorowodorku bupropionu
• Liraglutyd
• Semaglutyd
• Tirzepatyd

Dieta czy leki – co jest skuteczniejsze?

Kilkanaście lat temu opublikowano badanie nazwane AHEAD (Action for Health in Diabetes). Wykazano w nim, że intensywnie wprowadzone modyfikacje stylu życia na 4 lata pozwoliły utracić średnio prawie 5% wyjściowej masy ciała na próbie ponad 5000 osób z cukrzycą typu II. U wielu osób odnotowano istotną klinicznie redukcję masy ciała – czyli >5% od wartości wyjściowej [2]. Co więcej, w opublikowanej kilka lat później analizie wtórnej wykazano, że po 8 latach połowa osób z tego badania utrzymała wypracowane (klinicznie istotne) efekty [3].

W przeprowadzonym w roku 2009 badaniu, w którym porównano izokaloryczne diety redukcyjne o różnej zawartości tłuszczu, białka i węglowodanów wykazano, że po 2 latach uczestnicy stracili średnio po 4 kg, przy czym 15% z nich odnotował redukcję o co najmniej 10% wyjściowej masy ciała [4].

W przeprowadzonej już wiele lat temu metaanalizie wykazano, że 5 lat po zakończeniu różnych „programów odchudzania” przeciętna osoba utrzymuje utratę wagi na poziomie >3 kg i >3% wyjściowej masy ciała [5].

I niestety, z przyczyn m.in. logistycznych, my nie dysponujemy wieloma badaniami, w których oceniano długoterminowe korzyści stosowania diety X na redukcję masy ciała – a jak to wygląda w przypadku leków?

W badaniu SELECT z roku 2024 wykazano, że stosowanie semaglutydu po 4 latach spowodowało utratę masy ciała średnio o 10,2% (to 2-3x więcej niż obserwuje się w większości badań nad modyfikacjami stylu życia) [6]. Idąc dalej, w badaniu STEP 5 odnotowano redukcję o 15,2% po 104 tygodniach leczenia [7]. W metaanalizie z roku 2024 wykazano, iż w porównaniu do placebo, stosowanie semaglutydu wiąże się w ujęciu długoterminowym ze znacznym zmniejszeniem masy ciała o >12%, przy czym ponad 30% osób stosujących semaglutyd osiąga >20% utratę masy ciała [8]!

Natomiast w odniesieniu do tirzepatydu – badanie SURMOUNT-4 z grudnia 2023 wskazało, iż stosowanie leku przez około 20 miesięcy wiązało się ze średnią utratą wagi wynoszącą… ponad 25% (5-6x więcej niż dieta) wyjściowej masy ciała [9]! Do najczęstszych działań niepożądanych zaliczono zaburzenia żołądkowo-jelitowe. Publikacja z grudnia 2024 wskazuje jasno – Tirzepatyd to nowa era w leczeniu nadwagi/otyłości, umożliwiając wielu osobom osiągnięcie ≥ 20% utraty masy ciała. Jest dobrze tolerowany i ma profil bezpieczeństwa podobny do agonistów receptora GLP-1 [10].

Tutaj warto również mieć na uwadze fakt, iż już w sporej liczbie badań wykazano korzystny wpływ farmakoterapii otyłości na ryzyko rozwoju wielu chorób – choć podobne korelacje obserwujemy w badaniach związanych z jakością diety…

Co zatem jest skuteczniejsze? Bez dwóch zdań i mówię to obiektywnie, jako dietetyk + osoba nie współpracująca z Big Pharma (XD) – choć nie ma bezpośrednich porównań (czyli badań liraglutyd vs dieta), to oceniając każde z badań z osobna – farmakoterapia wypada znacznie lepiej i tu nie ma żadnej dyskusji…

…choć są pewne dowody (akurat nie na liraglutydzie i semaglutydzie), że połączenie modyfikacji stylu życia z farmakoterapią jest skuteczniejsze niż same leki :).

Co jest najskuteczniejsze?

Mamy do dyspozycji modyfikacje stylu życia, farmakoterapię oraz chirurgię bariatryczną.

Na wstępie muszę od razu powiedzieć, że do farmakoterapii otyłości, jak i bariatrii są jasne i konkretne wskazania! To nie wygląda tak, że masz BMI 26 kg/m2 bez chorób współistniejących i chcesz zrzucić kilka kg, to wrzucasz liraglutyd i lecisz – już suplementy to nie cukierki, a co dopiero leki… Zanim odpowiem na pytanie z nagłówka, to zostawiam wskazania [11]:

I wracając… w metaanalizie przeprowadzonej w roku 2022 wskazano, że operacja bariatryczna przynosi największą redukcję masy ciała i wskaźnika BMI, choć korzyści w zakresie poprawy kontroli glikemii są porównywalne z agonistami GLP-1 [12].

W metaanalizie z roku 2024 z kolei wykazano, że chirurgia bariatryczna przynosi większe korzyści niż różne leki ukierunkowane na leczenie otyłości w zakresie redukcji masy ciała oraz poprawy parametrów kardiometabolicznych [13].

Zatem wydaje się, że moglibyśmy przyjąć następującą kolejność:

Synergia? – podsumowanie

Podsumowanie jest w pewnym sensie banalne – farmakoterapia (i bariatria też) jest skuteczniejsza niż modyfikacje stylu życia, ale… umówmy się, że trudno sobie wyobrazić osiągnięcie sukcesu długoterminowego, gdy w końcu nie weźmiemy się za aktywność, dietę i sen. Chirurgia bariatryczna jest wybitnie skuteczna, ale gdy nie wprowadzimy zmian w naszej diecie, to masa ciała prędzej czy później wróci. Podobnie jest z farmakoterapią – spektakularne efekty w kontekście redukcji mc. obserwowane chociażby po wprowadzeniu tirzepatydu powinniśmy traktować jako idealny okres do budowania nawyków żywieniowych, który po odstawieniu leków pozwoli nam na utrzymanie wypracowanych efektów i zdrowia nie na lata, a na dziesiątki lat!

Dietetycy powinni mieć otwarte głowy i akceptować skuteczność chirurgii i farmakoterapii u pacjentów, którzy mają do tego wskazania i w drugą stronę – lekarze powinni mieć świadomość roli modyfikacji stylu życia w całym procesie i KAŻDEGO pacjenta z bariatrii lub na lekach odsyłać do dietetyka.

PS. Modyfikacje stylu życia są wymieniane jako podstawowa interwencja w praktycznie wszystkich wytycznych dot. leczenia różnych chorób. Tak samo przykładowo w dyslipidemii – do pewnego poziomu nie-HDL możemy działać samą dietą, ale nadchodzi tzw. punkt odcięcia i cyk – musi wjechać farmakoterapia, bo sama dieta nie wystarczy, ale nie oznacza to, że styl życia w tym momencie może pójść w zapomnienie – podobnie jest w przypadku leczenia choroby otyłościowej :). Zdrówka!

Piśmiennictwo

[1] – Wytyczne PTLO 2024;

[2] – Wadden TA, Neiberg RH, Wing RR, Clark JM, Delahanty LM, Hill JO, Krakoff J, Otto A, Ryan DH, Vitolins MZ; Look AHEAD Research Group. Four-year weight losses in the Look AHEAD study: factors associated with long-term success. Obesity (Silver Spring). 2011 Oct;19(10):1987-98. doi: 10.1038/oby.2011.230. Epub 2011 Jul 21. PMID: 21779086; PMCID: PMC3183129.

[3] – Look AHEAD Research Group. Eight-year weight losses with an intensive lifestyle intervention: the look AHEAD study. Obesity (Silver Spring). 2014 Jan;22(1):5-13. doi: 10.1002/oby.20662. PMID: 24307184; PMCID: PMC3904491.

[4] – Sacks FM, Bray GA, Carey VJ, Smith SR, Ryan DH, Anton SD, McManus K, Champagne CM, Bishop LM, Laranjo N, Leboff MS, Rood JC, de Jonge L, Greenway FL, Loria CM, Obarzanek E, Williamson DA. Comparison of weight-loss diets with different compositions of fat, protein, and carbohydrates. N Engl J Med. 2009 Feb 26;360(9):859-73. doi: 10.1056/NEJMoa0804748. PMID: 19246357; PMCID: PMC2763382.

[5] – Anderson JW, Konz EC, Frederich RC, Wood CL. Long-term weight-loss maintenance: a meta-analysis of US studies. Am J Clin Nutr. 2001 Nov;74(5):579-84. doi: 10.1093/ajcn/74.5.579. PMID: 11684524.

[6] – Ryan DH, Lingvay I, Deanfield J, Kahn SE, Barros E, Burguera B, Colhoun HM, Cercato C, Dicker D, Horn DB, Hovingh GK, Jeppesen OK, Kokkinos A, Lincoff AM, Meyhöfer SM, Oral TK, Plutzky J, van Beek AP, Wilding JPH, Kushner RF. Long-term weight loss effects of semaglutide in obesity without diabetes in the SELECT trial. Nat Med. 2024 Jul;30(7):2049-2057. doi: 10.1038/s41591-024-02996-7. Epub 2024 May 13. PMID: 38740993; PMCID: PMC11271387.

[7] – Garvey WT, Batterham RL, Bhatta M, Buscemi S, Christensen LN, Frias JP, Jódar E, Kandler K, Rigas G, Wadden TA, Wharton S; STEP 5 Study Group. Two-year effects of semaglutide in adults with overweight or obesity: the STEP 5 trial. Nat Med. 2022 Oct;28(10):2083-2091. doi: 10.1038/s41591-022-02026-4. Epub 2022 Oct 10. PMID: 36216945; PMCID: PMC9556320.

[8] – Moiz A, Levett JY, Filion KB, Peri K, Reynier P, Eisenberg MJ. Long-Term Efficacy and Safety of Once-Weekly Semaglutide for Weight Loss in Patients Without Diabetes: A Systematic Review and Meta-Analysis of Randomized Controlled Trials. Am J Cardiol. 2024 Jul 1;222:121-130. doi: 10.1016/j.amjcard.2024.04.041. Epub 2024 Apr 26. PMID: 38679221.

[9] – Aronne LJ, Sattar N, Horn DB, Bays HE, Wharton S, Lin WY, Ahmad NN, Zhang S, Liao R, Bunck MC, Jouravskaya I, Murphy MA; SURMOUNT-4 Investigators. Continued Treatment With Tirzepatide for Maintenance of Weight Reduction in Adults With Obesity: The SURMOUNT-4 Randomized Clinical Trial. JAMA. 2024 Jan 2;331(1):38-48. doi: 10.1001/jama.2023.24945. PMID: 38078870; PMCID: PMC10714284.

[10] – Hamza M, Papamargaritis D, Davies MJ. Tirzepatide for overweight and obesity management. Expert Opin Pharmacother. 2024 Dec 4:1-19. doi: 10.1080/14656566.2024.2436595. Epub ahead of print. PMID: 39632534.

[11] – Cornier MA. A review of current guidelines for the treatment of obesity. Am J Manag Care. 2022 Dec;28(15 Suppl):S288-S296. doi: 10.37765/ajmc.2022.89292. PMID: 36525676.

[12] – Sarma S, Palcu P. Weight loss between glucagon-like peptide-1 receptor agonists and bariatric surgery in adults with obesity: A systematic review and meta-analysis. Obesity (Silver Spring). 2022 Nov;30(11):2111-2121. doi: 10.1002/oby.23563. PMID: 36321278.

[13] – Pipek LZ, Moraes WAF, Nobetani RM, Cortez VS, Condi AS, Taba JV, Nascimento RFV, Suzuki MO, do Nascimento FS, de Mattos VC, Iuamoto LR, Hsing WT, Carneiro-D’Albuquerque LA, Meyer A, Andraus W. Surgery is associated with better long-term outcomes than pharmacological treatment for obesity: a systematic review and meta-analysis. Sci Rep. 2024 Apr 25;14(1):9521. doi: 10.1038/s41598-024-57724-5. PMID: 38664450; PMCID: PMC11045962.

[14] – https://www.medscape.com/viewarticle/no-diet-and-exercise-are-not-better-than-drugs-obesity-2024a1000mgl?ecd=mkm_ret_241214_mscpmrk_endo_obesity_etid7085026&uac=476372BT&impID=7085026